Τελικά, η προθυμία των Γερμανών να πάνε διακοπές άλλαξε την ιστορία.
Ο τελικός του Euro 1976 εναντίον της
Τσεχοσλοβακίας δεν επρόκειτο ποτέ να πάει στα πέναλτι.Η Δυτική Γερμανία - υπερασπιστής των πρωταθλητών Ευρώπης και κάτοχος του Παγκοσμίου Κυπέλλου - ήταν το μεγάλο φαβορί.
Ακόμη και αν η Τσεχοσλοβακία άντεχε στην παράταση, το αρχικό σχέδιο προέβλεπε επανάληψη δύο ημέρες αργότερα. Ο Ουαλός διαιτητής Clive Thomas είχε κληθεί να καθυστερήσει την επιστροφή του από τη διοργανώτρια Γιουγκοσλαβία για να καλύψει αυτό το ενδεχόμενο.
Λίγες ώρες πριν από τον αγώνα, όμως, το σχέδιο άλλαξε.
«Ήταν ένα αίτημα της Γερμανικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας», θυμάται ο Antonin Panenka.
«Είπαν ότι οι παίκτες τους είχαν ήδη κλείσει κάποιες διακοπές, μπλα, μπλα, μπλα, μπλα, και ζήτησαν αν θα μπορούσαν να εκτελεστούν αμέσως τα πέναλτι αντί για επανάληψη».
Η Τσεχοσλοβακία σκέφτηκε ότι, ως αουτσάιντερ, ήταν πιο πιθανό να επικρατήσει σε πέναλτι παρά σε δεύτερο αγώνα, οπότε συμφώνησε.
Ο Πανένκα, ένας κομψός, πασπαρτού πλέι μέικερ, έλεγξε νοερά το σχέδιό του για άλλη μια φορά.
Όλα ήταν εντάξει. Δεν χρειαζόταν καμία αλλαγή, δεν υπήρχε αμφιβολία.
Ένα τέχνασμα που ετοιμαζόταν δύο χρόνια και θα τον έκανε διάσημο και διαβόητο, ήρωα και εχθρό - είτε πετύχαινε είτε όχι - ήταν έτοιμο.
Στην πατρίδα του, ο Panenka είχε εμπλακεί σε έναν άλλο, σχεδόν καθημερινό, διαγωνισμό πέναλτι.
Μετά την προπόνηση στην ομάδα του, την Bohemians, στην Πράγα, ο Panenka και ο τερματοφύλακας Zdenek Hruska έμεναν πίσω για να εξασκηθούν στα πέναλτι.
Ήταν μια πολύ προσωπική μονομαχία. Ο Panenka θα είχε πέντε πέναλτι - θα έπρεπε να σκοράρει και τα πέντε, ο Hruska θα έπρεπε να αποκρούσει μόνο ένα. Όποιος έχανε, θα αγόραζε την μπύρα ή τη σοκολάτα του μετά την προπόνηση.
«Τον πλήρωνα συνεχώς», λέει ο Panenka.
«Έτσι τα βράδια σκεφτόμουν τρόπους να τον νικήσω - τότε ήταν που συνειδητοποίησα ότι καθώς έτρεχα προς τα πάνω ο τερματοφύλακας περίμενε το τελευταίο δευτερόλεπτο και μετά έπαιζε, βουτώντας προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά.
«Σκέφτηκα: «Τι θα γινόταν αν έστελνα την μπάλα σχεδόν απευθείας στο κέντρο του τέρματος;»»
Ο Panenka το δοκίμασε. Διαπίστωσε ότι η εισαγωγή ενός ακόμη πιθανού πέναλτι και κάποιου δισταγμού στο μυαλό του Hruska σήμαινε ότι κέρδιζε περισσότερο, ξόδευε λιγότερα και εξακολουθούσε να παίρνει το κέρασμα μετά την προπόνηση.
Θα μπορούσε να είχε σταματήσει εκεί και να παραμείνει ένα κομμάτι αθέατης επίδειξης. Αλλά ο Panenka συνειδητοποίησε ότι η νέα του τεχνική ήταν κάτι περισσότερο από αυτό. Είχε ανακαλύψει μια νόμιμη τακτική 12 μέτρων.
Τα επόμενα δύο χρόνια, τη δοκίμασε σε όλο και μεγαλύτερα στάδια. Πρώτα, στην προπόνηση, μετά σε φιλικούς αγώνες και τελικά, ένα μήνα πριν από το Euro 1976, εναντίον της τοπικής αντιπάλου Dukla Prague σε ένα ανταγωνιστικό παιχνίδι.
Κάθε φορά δούλευε και η πεποίθησή του μεγάλωνε.
«Δεν το έκρυψα», λέει ο Panenka.
«Εδώ [στην Τσεχοσλοβακία] ο κόσμος το γνώριζε καλά.
«Αλλά στις δυτικές χώρες, στις χώρες του κορυφαίου ποδοσφαίρου κανείς δεν ενδιαφερόταν καθόλου για το τσεχοσλοβακικό ποδόσφαιρο.
«Ίσως τους κρατούσαν ενήμερους κάποια αποτελέσματα, αλλά δεν παρακολουθούσαν τα παιχνίδια μας».
Έτσι, δεν υπήρχε κανένα πλαστικοποιημένο φύλλο εξαπάτησης ή ψιθυριστές οδηγίες από έναν αναλυτή του παρασκηνίου για τον Sepp Maier.
Καθώς ο δυτικογερμανός τερματοφύλακας έσκυβε στη γραμμή του τέρματος και έστρεφε το βλέμμα του στον Πανένκα, είχε μόνο το ένστικτό του για να βασιστεί.
Ο συμπαίκτης του Maier, Uli Hoeness, είχε περάσει το προηγούμενο πέναλτι πάνω από το δοκάρι. Ήταν η πρώτη αστοχία στα πέναλτι, αφού η παράταση ολοκληρώθηκε με τις ομάδες να παραμένουν στο 2-2.
Αμέσως το διακύβευμα έγινε ξαφνικός θάνατος και ήταν στα ύψη. Αν ο Panenka σκόραρε, η Δυτική Γερμανία είχε ηττηθεί.
Η εκκίνηση του Panenka ήταν μεγάλη και γρήγορη. Φαινόταν αποφασισμένος, όπως και ο Hoeness, να χτυπήσει το πόδι του στην πλάτη της μπάλας.
Αντ' αυτού, με το πιο σημαντικό λάκτισμα της ζωής του, επέστρεψε στο έμπιστο κόλπο του. Ένα επιδέξιο τσίμπημα έστειλε την μπάλα να αιωρείται στο κέντρο της εστίας. Το χέρι του Panenka σηκώθηκε ψηλά για να πανηγυρίσει πριν η μπάλα χτυπήσει στα δίχτυα. Ο Μάιερ, μπερδεμένος και αποτυχημένος, σηκώθηκε ξανά στα πόδια του, αλλά πρόλαβε να ρίξει ένα μετανοιωμένο βλέμμα στον Πανένκα που απομακρυνόταν πανηγυρίζοντας.
«Κανείς μας δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ήμασταν πρωταθλητές Ευρώπης», δήλωσε ο Panenka. «Ήταν σαν την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων».
Το ίδιο σουρεαλιστικό ήταν και στην Πράγα. Η νίκη τους στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ήρθε οκτώ χρόνια μετά την Άνοιξη της Πράγας - όταν ένα κοπάδι τανκς υπό σοβιετική ηγεσία είχε περάσει τα σύνορα και είχε συντρίψει τις προσπάθειες χαλάρωσης του κομμουνιστικού συστήματος της χώρας.
Έκτοτε, οι μεγάλες δημόσιες συγκεντρώσεις ήταν σπάνιες και επιτρεπόταν μόνο για ενορχηστρωμένες υποδοχές ξένων αξιωματούχων. Όταν όμως η ομάδα έφτασε με την Τσεχοσλοβακία, δεν υπήρχε κανένα μέτρο συγκράτησης της συγκίνησης ή των αριθμών.
«Κανείς δεν περίμενε ότι τόσος κόσμος θα ερχόταν να μας υποδεχτεί τόσο θερμά», θυμάται ο Panenka.
«Όταν ερχόταν κάποιος αρχηγός κράτους, οι δρόμοι ήταν γεμάτοι με νέους ανθρώπους που κρατούσαν ραβδιά παρέλασης.
«Αλλά όλα αυτά ήταν κατά κάποιο τρόπο αναγκαστικά. Αυτή τη φορά όμως όλοι ήρθαν αυθόρμητα για να μας χαιρετήσουν και να δείξουν την εκτίμησή τους. Δεν είχα ξαναζήσει κάτι τέτοιο στο παρελθόν. Ήταν μια από τις καλύτερες στιγμές της ποδοσφαιρικής μου καριέρας».
Το αποφασιστικό, χαρακτηριστικό πέναλτι του Πανένκα τον έκανε να βρεθεί στο επίκεντρο της προσοχής. Όχι μόνο για το κοινό, αλλά και για τις αρχές.
Οι Τσεχοσλοβάκοι είχαν υποβληθεί σε μια διαδικασία που ονομάστηκε «εξομάλυνση» μετά την προσπάθειά τους να αποκλίνουν από το σοβιετικό μοντέλο. Η αναδιαμόρφωση ή η απομάκρυνση των αντιφρονούντων στοιχείων είχε ξεπεράσει κατά πολύ την πολιτική.
Μόλις τρεις μήνες πριν από το Euro 1976, η μυστική αστυνομία της Τσεχοσλοβακίας είχε συλλάβει ένα ψυχεδελικό ροκ συγκρότημα και άλλους underground μουσικούς, φοβούμενη ότι τα μακριά μαλλιά και οι αντιπολιτισμικοί στίχοι από μόνα τους θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν την επανάσταση.
Το πέναλτι του Panenka - που χτυπήθηκε με αδιαφορία για τις συμβάσεις και περιστασιακό πανηγύρι - σίγουρα δεν ήταν «κανονικό».
Η επανάληψη του κόλπου του σε μια σκηνή τέτοιας κλίμακας εγκυμονούσε σημαντικό προσωπικό, αλλά και αθλητικό, ρίσκο.
«Δεν θα σκεφτόμουν ποτέ ότι η πολιτική και ο αθλητισμός ή η πολιτική και το ποδόσφαιρο θα μπορούσαν να συνδεθούν με αυτόν τον τρόπο, αλλά είναι αλήθεια ότι υπήρχαν κάποιοι που το έβλεπαν με αυτόν τον τρόπο», λέει ο Panenka.
«Όταν το συζητούσαν σε πολιτικούς κύκλους, θα μπορούσαν να το εκλάβουν ως περιφρόνησή μου για το πολιτικό σύστημα.
«Αν δεν είχα μετατρέψει το πέναλτι, πιθανώς θα είχε κάποιες συνέπειες για μένα, κάποια κύρωση ή κάποιο άλλο πρόβλημα».
Το γεγονός ότι ο Panenka βρήκε το δίχτυ τον γλίτωσε από δυσάρεστες ερωτήσεις και από μια πιθανή νέα καριέρα σε εργοστάσιο ή ορυχείο.
Αλλά με το γκολ που πέτυχε έκανε άλλον έναν εχθρό.
Η ήττα ήταν μια ασυνήθιστη αίσθηση για τον Μάιερ, μέλος μιας ομάδας της Μπάγερν που είχε κατακτήσει τον προηγούμενο μήνα το τρίτο συνεχόμενο Ευρωπαϊκό Κύπελλο. Η ταπείνωση ήταν ανήκουστο φαινόμενο...
Το ρεπορτάζ του Σκωτσέζου από το Βελιγράδι περιέγραφε πώς το ένα λάκτισμα του Πανένκα διέλυσε δύο προκαταλήψεις: της Τσεχοσλοβακίας, το απρόσωπο, συλλογικό στυλ και της Δυτικής Γερμανίας, και του Μάιερ, η αναπόφευκτη ικανότητα, ο έλεγχος και η νίκη.
«Η παλιά, σκληρή πειθαρχία της Τσεχοσλοβακίας είναι ακόμα εμφανής», έγραψε ο Ian Wood.
«Αλλά η λατρεία της προσωπικότητας έχει αποκτήσει κάτι περισσότερο από μια εύθραυστη λαβή και πουθενά δεν απεικονίστηκε η νέα όρεξη πιο τέλεια από ό,τι όταν ο Πανένκα χάρισε στους Τσέχους το πρωτάθλημα προσγειώνοντας τον άτυχο Σεπ Μάιερ με ένα ανδρείκελο ύψιστης θρασύτητας».
Αλλού υπήρχαν πιο σκληροί χαρακτηρισμοί από το «άτυχος».
«Κάποιοι ξένοι δημοσιογράφοι, ειδικά οι δυτικοί, επέμεναν ότι κορόιδευα τον Μάιερ, ότι τον έκανα κλόουν και άλλα τέτοια», λέει ο Πανένκα.
«Αυτό δεν ήταν αλήθεια. Για μένα, ήταν απλά ο ευκολότερος τρόπος για να πετύχω ένα γκολ. Αλλά ο Μάιερ πίστεψε αυτό που έγραψαν αυτοί οι δημοσιογράφοι ότι τον γελοιοποίησα.
«Κάθε φορά που άκουγε το όνομα 'Panenka', του ήταν τρομερά δυσάρεστο και αντιδρούσε πολύ εκνευρισμένα.
«Δεν μου μιλούσε για τα επόμενα 35 χρόνια».
Ομως, καθώς πέρασαν οι δεκαετίες, υπήρξε μια απόψυξη.
Από το αρχικό, το «Panenka» έχει επαναληφθεί και έχει αποδειχθεί ως μια καλόπιστη - αν και υψηλού κινδύνου - τακτική από μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα στις πιο σημαντικές περιστάσεις.
Ο Ζινεντίν Ζιντάν πέτυχε ένα τέτοιο γκολ στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2006 εναντίον της Ιταλίας. Αξιομνημόνευτο για τους οπαδούς της Αγγλίας είναι ότι ο Andrea Pirlo πέρασε με ένα ψαλίδι από τον Joe Hart στη διαδικασία των πέναλτι του Euro 2012. Ο Λιονέλ Μέσι, ο Κριστιάνο Ρονάλντο, ο Τιερί Ανρί, ο Νεϊμάρ και ο Ζλάταν Ιμπραΐμοβιτς το έχουν καταφέρει.
Ο Μάιερ δεν είναι πλέον ένας μοναχικός αποδιοπομπαίος τράγος. Πολλοί τερματοφύλακες έχουν ηττηθεί με παρόμοιο τρόπο. Το κεντρί του 1976 έχει τραβηχτεί, το στίγμα έχει φύγει.
Ο Μάιερ αρνήθηκε το αίτημα να του πάρουμε συνέντευξη για το άρθρο αυτό.
«Νομίζω ότι η σχέση μας είναι απολύτως φυσιολογική τον τελευταίο καιρό», λέει ο Panenka.
«Η τελευταία φορά που τον συνάντησα ήταν πριν από τέσσερα ή πέντε χρόνια. Υπήρχε κάποια συνέντευξη Τύπου που είχε οργανωθεί από τη γερμανική πλευρά εδώ στην Πράγα, και μπορούσα να δω ότι δεν ήταν ενοχλημένος ή θυμωμένος μαζί μου. Ήπιαμε μια μπύρα και παίξαμε γκολφ μαζί.
«Μπορούσε ακόμη και να χαμογελάσει για το πέναλτι. Όταν με είδε για πρώτη φορά σε εκείνο το πιο πρόσφατο ταξίδι, μου κούνησε το δάχτυλό του και έδειξε με το χέρι του την τροχιά μιας μπάλας με τσίπα».
Ακόμη και η σχέση του ίδιου του Panenka με την ποινή του 1976 είναι περίπλοκη.
Οι σπινθηροβόλες στημένες φάσεις του, τα ψόφια σουτ του, οι αιχμηρές πάσες του με το νυστέρι μένουν χωρίς αναγνώριση, θαμμένες κάτω από τη φήμη του δικού του δημιουργήματος.
«Είμαι λίγο στη μέση σχετικά με αυτό», λέει εύστοχα και τελικά για το πέναλτι του 1976.
«Από τη μία πλευρά είμαι περήφανος που το πέναλτι εφευρέθηκε, που είναι τόσο διάσημο και που επαναλαμβάνεται από τους καλύτερους παίκτες. Αλλά είναι αλήθεια ότι όποτε αναφέρεται το όνομα Πανένκα, όλοι σκέφτονται μόνο το «πέναλτι του Πανένκα».
«Έτσι, από τη μία πλευρά είμαι περήφανος, αλλά από την άλλη είμαι λίγο δυσαρεστημένος που το πέναλτι έσβησε όλα όσα ήθελα να δώσω στους θεατές - πολλές πάσες, γκολ, ευκαιρίες που δημιούργησα.
«Κατά μία έννοια, το πέναλτι σκότωσε την καριέρα μου».
Αν είχε ξανά αυτή τη στιγμή, κοιτάζοντας κατάματα τον Μάιερ, με το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα να διακυβεύεται, θα τολμούσε να κάνει ξανά το ίδιο; Ή θα το έπαιζε στα ίσια με ένα σουτ που δεν θα τον καθόριζε για πάντα για τόσους πολλούς;
Η απάντηση του Panenka είναι εμφατική.
«Φυσικά, θα έκανα το ίδιο! Σίγουρα! Δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο».
πηγή BBC
